Ιστορία της Σερίφου

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ-ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

Η Σέριφος συνδέεται με τον μύθο των Κυκλώπων, μονόφθαλμων γιγάντων που κατοικούσαν στο νησί, και του Περσέα, που πέτρωσε τον βασιλιά Πολυδέκτη και τους κατοίκους της με την επίδειξη της κεφαλής της Μέδουσας. Η ισχυρή παρουσία της Σερίφου στη μυθολογία, με το όνομά της να παραμένει αναλλοίωτο μέχρι σήμερα, απηχεί τη σημασία που φαίνεται πως είχε στους προϊστορικούς χρόνους, προφανώς λόγω των μεταλλείων της. Άλλωστε μια ετυμολογία του ονόματος της το συνδέει με τη σημιτική ρίζα «s-r-p» που σημαίνει «επεξεργασία μετάλλου». Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, οι πρώτοι κάτοικοι της Σερίφου ήταν Αιολείς από την Θεσσαλία. Άλλες πληροφορίες αναφέρουν τους Κάρες και τους Φοίνικες, που εποίκισαν όλες τις Κυκλάδες πριν εκδιωχθούν από τους Μινωίτες της Κρήτης. Στο νησί σώζονται λίγα ίχνη οικισμών από την πρωτοκυκλαδική (3η χιλιετία π. Χ.) και τη μηκυναϊκή (1400-1200 π.Χ.) περίοδο. Έχουν επίσης εντοπιστεί υπολείμματα επεξεργασίας του μεταλλεύματος σε εγκαταστάσεις της πρώιμης εποχής του χαλκού τόσο στην ίδια τη Σέριφο, όσο και στην Κρήτη, όπου αυτό μεταφερόταν με πλοία.

ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Η Σέριφος κατά τους ιστορικούς χρόνους ήταν αρχικά αυτόνομη κληρονομική μοναρχία μέχρι και τον 7ο  π.Χ. αιώνα. Τότε αποικίστηκε από ιωνικά φύλα με αρχηγό τον Αθηναίο Ετεοκλή. Λίγο αργότερα εγκαθιδρύθηκε δημοκρατικό πολίτευμα και η Σέριφος έγινε, μαζί με άλλα νησιά,
μέλος της Δηλιακής Αμφικτυονίας. Νομισματικές και επιγραφικές μαρτυρίες αποτελούν ενδείξεις ότι την εποχή αυτή οι Σερίφιοι ευημερούσαν, εκμεταλλευόμενοι τον ορυκτό πλούτο του νησιού. Αυτό δεν αναφέρεται καθόλου από τους συγγραφείς, που περιορίζονται συνήθως σε σκωπτικές αναφορές για το άγονο και πετρώδες έδαφος της Σερίφου. Κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων η Σέριφος συμμετείχε στο πλευρό των ελληνικών δυνάμεων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και στη μάχη των Πλαταιών. Στη συνέχεια εντάχθηκε στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία, αποδεχόμενη την ηγεμονική παρουσία της Αθήνας και ακολουθώντας τις τύχες της. Με την ήττα της τελευταίας στον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Σπαρτιάτες επέβαλαν στη Σέριφο ολιγαρχικό πολίτευμα, μέχρι το 377 π.Χ. που αυτή έγινε πάλι μέλος της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Στη συνέχεια καταλήφθηκε από τους Μακεδόνες (363 π.Χ.) και αργότερα από τους Πτολεμαίους της Αιγύπτου (306 π.Χ.), ως την ανακατάληψή της από τους Μακεδόνες (266 π.Χ.). Το 146 π.Χ. η Σέριφος, μαζί με τα υπόλοιπα εδάφη της Ελλάδας, έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων, οι οποίοι και την κατάστρεψαν ολοσχερώς το 88 π.Χ. λόγω της συμμαχίας της με τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄. Στα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας χρησίμευε σαν τόπος εξορίας επιφανών αντιφρονούντων. Από την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή σώζονται αρκετά μνημεία και οικοδομήματα. 

ΜΕΣΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής εποχής και μέχρι τον 13ο αιώνα, υπάρχουν ελάχιστες αναφορές για τη Σέριφο. Το νησί αναδύεται από την αφάνεια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204) και την εξουσιοδότηση, που έδωσε η Βενετία στους υπηκόους της, να καταλάβουν με δικά τους μέσα τα νησιά του Αιγαίου. Παράλληλα με την ίδρυση του Δουκάτου της Νάξου (γύρω στο 1220 σύμφωνα με νεώτερες έρευνες), αλλά χωρίς να ανήκουν σε αυτό, η Σέριφος και η Κέα καταλήφθηκαν από τους Ντομένικο Μικιέλι και Πιέτρο Τζιουστινιάνι. Μετά από μια σύντομη ανάπαυλα βυζαντινής ανάκτησης, η κυριαρχία των Eνετών εδραιώθηκε το 1296 με την βοήθεια του Τζιόρτζιο Γκίζι, άρχοντα της Τήνου, που πήρε μερίδιο το μισό από κάθε νησί. Για τα επόμενα 150 περίπου χρόνια που η Σέριφος παρέμεινει χωρισμένη σε τρεις ηγεμονίες, υπάρχουν πληροφορίες για περιόδους ακμής, που ενδεχομένως συνδέονται με την επαναλειτουργία των μεταλλείων, και παρακμής, λόγω των πειρατικών επιδρομών και της τυραννικής διακυβέρνησης του Νικολό Αντόλντο. Μετά την καταδίκη του τελευταίου από τα δικαστήρια της Βενετίας, το μερίδιο του παραχωρήθηκε το 1433 στον Αλβίζε Μικιέλι, πρώτο άρχοντα της ενιαίας Σερίφου. Οι απόγονοί του διατηρήθηκαν στην εξουσία μέχρι το 1536.

ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Δύο χρόνια αργότερα, η επιδρομή του διαβόητου Μπαρμπαρόσσα ερημώνει τη Σέριφο και σηματοδοτεί την αρχή της Τουρκοκρατίας. Στη διάρκεια της το νησί βρίσκεται πότε στο έλεος των πειρατών και πότε στη δίνη των ενετο-οθωμανικών συγκρούσεων. Παραμένει μια κλειστή αγροτοκτηνοτροφική οικονομία με λιγοστούς κατοίκους, που πασχίζουν να επιβιώσουν με ελάχιστα μέσα και κάτω από βαριά φορολογία. Η κατάσταση στα νησιά αλλάζει κάπως μετά τη σύντομη ρωσική κατάκτηση (1770-1774). Η οικονομία της Σερίφου ανθίζει σχετικά, χάρη στις εμπορικές συναλλαγές με την Ύδρα και στη συμβολή ευπόρων μεταναστών στην Κωνσταντινούπολη και στη Μολδοβλαχία. Μερικοί από τους τελευταίους συμμετέχουν στην Φιλική Εταιρεία τις παραμονές της Επανάστασης. Η σημαία του αγώνα υψώνεται στη Σέριφο στις 21 Μαΐου 1821 και οι Σερίφιοι παίρνουν μέρος ενεργά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και στις πολιτικές διαδικασίες, με εκπρόσωπο στην Εθνοσυνέλευση. Τις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους η οικονομική κατάσταση του νησιού βελτιώνεται σταδιακά. To 1870 αρχίζει η εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος, που γίνεται πιο συστηματική από το 1885 και καθορίζει την ιστορία της Σερίφου μέχρι το 1963, οπότε και κλείνουν οριστικά τα μεταλλεία. Δραστηριότητα που προκαλεί τον διπλασιασμό του πληθυσμού στα τέλη του 19ου αιώνα, σημαδεύεται από την αιματηρή απεργία του 1916 και με την διακοπή της στέλνει μαζικά τους κατοίκους στη μετανάστευση. Στα μετέπειτα χρόνια η Σέριφος μπαίνει με δειλά βήματα στην εποχή της τουριστικής ανάπτυξης, αποκαλύπτοντας τη σπάνια φυσική ομορφιά της.